Pū, helmet shell trumpet
Cassis cornuta
No loko mai o ka waihona aupuni Hawai‘i, 1891
E like me ka mea e lohe ‘ia nei i kēia mau lā, ua ho‘okani ‘ia ka pū i mea e ho‘olaha ‘ia ai ka ho‘omaka ‘ana o kekahi papahana nui a me ka ho‘ohanohano ‘ia o ka ‘ākoakoa ‘ana mai o nā kānaka o ke kaiāulu. Ma loko o nā mo‘olelo, ‘ōlelo ‘ia, ua ho‘okapu ‘ia ka ho‘okani ‘ana i ka pū no nā ‘ano ‘aha haipule a me ka hō‘ea ‘ana mai nō ho‘i o nā ali‘i.
Wahi a ka mo‘olelo i kākau ‘ia e Ka Mō‘ī Kāne Kalākaua, ua ho‘okāhiko ‘ia ‘o Kihapū me nā lalani piha i nā niho o nā ali‘i kūlana ki‘eki‘e i ho‘omake ‘ia ma nā kaua. He hō‘ailona o ka mana nui kekahi mea i ho‘okāhiko ‘ia me ka iwi a he ho‘omana‘o ia i nā kānaka a pau i ka lanakila ‘ana o ke ali‘i kūlana ki‘eki‘e ma luna o nā ali‘i nona ia mau niho a nona ho‘i ia mau iwi.
Wahi a ka lohe, ua kapa ‘ia ka pū ‘o Kihapū no Kiha, ke ali‘i no Waipi‘o Hawai‘i mokupuni. No ka pilina ma waena o ke ali‘i nui me Lono ke akua, ua hiki iā Kihapū ke hea aku i nā akua. A eia hou, ua lohe ‘ia ma nā mo‘olelo, ‘o ke kani a Kihapū ke hea aku i nā akua e komo pū ma ka ‘aha kupu ‘awa. Wahi a nā kanaka ha‘i mo‘olelo kahiko, ua hiki ke lohe ‘ia ke kani nui o Kihapū mai nā ‘āina mamao aku. Ua ho‘oheno maika‘i ‘ia nei pū mana nui e Kiha a ua mālama ‘ia ia pū ma ke ‘ano he hō‘ailona no ka nui o kona mana i ka noho ali‘i ‘ana ma luna o kona po‘e kānaka. Ua ho‘ohana nō ho‘i ‘o Kiha i ka pū i mea e ho‘omalu ‘ia ai kona mau ‘āina.