Ka Pahu Aniani Hula
Ma mua o ka hiki ‘ana mai o ke kākau ‘ana o ka ‘ōlelo Hawai‘i, ua ho‘opa‘a ‘ia nā mo‘olelo, nā hanana a nā kānaka, nā loina a me nā ‘ano mea kupaianaha ma ke oli a me ka hula. E like nō me ka nui o nā ‘ano kaila ha’i mo‘olelo, ua nui nō ho‘i nā ‘ano kaila oli a me ka hula nō ho‘i ma Hawai‘i nei a pili nō kēlā ‘ano kēia ‘ano o ke oli ‘ana me ka mana’o i haku ‘ia ke mele. ‘O ke oli ‘ana, he ho‘opuka ‘ia ma o ka waha me ka ho‘ohana ‘ole ‘ia o nā mea ho‘okani e la‘a me ka pahu, ka ipu a me nā pila ho‘okani. He kepakepa ke ‘ano o ke oli ‘ana i nā mele ko‘ihonua. He ‘ano kaila oli ‘ana kēia i ho‘opuka wikiwiki ‘ia. ‘O kekahi ‘ano kaila oli ‘ana, ‘o ia ho‘i ka ho‘āe‘ae, a he ‘ano kaila oli ia e hō‘ike aku i ka nui aloha me ka ho‘okō ‘ana aku i nā hua palapala leo kahi.
‘O ka mea nāna e a‘o i ka hula, ua kapa ‘ia ‘o ia, ‘o ia ke kumu hula, ‘o ia ho‘i ka mea iā ia ka ‘ike. Ma nā hālau hula, ua loa‘a nā ‘ano loina like ‘ole a pili kēlā me kēia ‘ano loina o ka hālau i ka ‘ike i a‘o ‘ia i ke kumu hula e kāna kumu hula a me kona wahi e a‘o ana kekahi. He waiwai lua ‘ole ia mea he ‘ike i ka lāhui Hawai‘i a ‘a‘ole i noa ia mea he ‘ike pili i ka hula i nā kānaka a pau. Ma mua o ke komo ‘ana i ka hālau, he mele kāhea ko ka haumāna hula e oli ai i ke kumu hula, a inā he pono ia kāhea ‘ana aku i ke kumu hula he mele komo ko ke kumu hula e pane aku ai i ka haumāna, e ‘ae ana i ko ka haumāna komo ‘ana i ka hālau e a‘o ai i ka hula.
Ho‘ohana ‘ia nā ‘ano mea hula like ‘ole e ka mea hula. ‘O ka mea i ‘oi a‘e kona kapu ‘o ia ho‘i ka pahu. ‘A‘ole i ho‘okani ‘ia ka pahu no ka hula wale nō, akā ua ho‘okani pū ‘ia nō na‘e ka pahu ma nā ‘ano ‘aha haipule o nā heiau, a me ka ho‘olaha ‘ana i ka hānau ‘ana o kekahi ali‘i. ‘O ka hapa nui o ka manawa, kālai ‘ia ka pahu ma kekahi poke lā‘au o ke kumu niu a i ‘ole ke kumu ‘ulu me ka ho‘opa‘a pū ‘ana aku i ka ‘ili manō ma luna ona.
Wahi a ka mo‘olelo, ua lawe ‘ia mai ka pahu i Hawai‘i nei e La‘a ma kona huaka‘i ‘ana mai Kahiki mai. Ua lohe pepeiao kekahi kanaka no Hanauma, ‘o ia ho‘i ‘o Haikamalama i ke kani o ka pahu, i ka wā o La‘a e holo ana ma kona wa‘a. Hahai akula ‘o Haikamalama i ka wa‘a a hiki i Kawahaokamanō kahi i pae ai ka wa‘a i uka a ma laila ho‘i i ho‘olauna mua ‘ia ai ka pahu ma Hawai‘i nei.
‘Elua lā‘au o ke kālā‘au a ua kapa ‘ia ma kona inoa no ko ka lā‘au kā ‘ana i ka lua o ka lā‘au. Ua ho‘ohana ‘ia ke kālā‘au i mea ho‘okani pū me ka hula. Pēlā pū ka ho‘ohana ‘ia ‘ana o ka pū‘ili. ‘O ka pū‘ili he poke ohe i hō’oā ‘ia a kā ‘ia i kekahi i kekahi e lohe ‘ia ai ke kani nakekeke o ka pū‘ili. ‘O ka ‘ili‘ili nā pōhaku li‘ili‘i pāhe’ehe’e. Ho‘opa‘a ‘ia ‘elua ‘ili‘ili i loko o nā lima ‘elua i mea e ho‘okani ai no ka hula ‘ana. Ua like ke kani o ka ‘ili‘ili me ka mea ho‘onakeke i ka lima. Ua hana ‘ia nō ho‘i ka ‘ulī‘ulī me ka iwi niu i ho‘opiha ‘ia me nā ‘ano‘ano li‘ili‘i o ke ali‘ipoe a ho‘opa‘a pū ‘ia i kekahi ‘au ho‘opa‘a i ka lima. I kekahi manawa, ho‘okāhiko ‘ia ka ‘ulī‘ulī me ka hulu o ka manu, a i kekahi manawa waiho wale ‘ia ke ‘au ho‘opa‘a lima nona iho me nā lau hala malo‘o wale nō.