Ke Pā Kiʻi A Keʻelikōlani
He pā kiʻi kēia i pili i ka wā ma mua o Ka Wā Aupuni Mōʻī, i ka wā hoʻi e kaua ana nā aliʻi no nā ʻāpana ʻāina a me nā mokupuni. ʻO kēia pā kiʻi ka mea e ola mau ai ka moʻolelo o ko ka mōʻī o Maui lanakila ʻana ma luna o ka mōʻī o Oʻahu me Molokaʻi.
I nā makahiki mua o nā makahiki ʻumikumamāhiku kanawalu, ua hoʻolālā malū ʻo Kahekili ka mōʻī ʻo Maui e naʻi aku iā Oʻahu me Molokaʻi, ma lalo o ka noho aliʻi ʻana o Kahahana. No ka hemahema o nā ʻike a me ke kaua maoli ʻana i naʻi ai nō ʻo Kahekili a lilo ʻo ia, ʻo ia ka mōʻī o Maui, Oʻahu me Molokaʻi.
ʻO nei pā kiʻi e hōʻikeʻike ʻia nei, ʻo ia ke pā kiʻi a Kahekili ma mua. Wahi a ka moʻolelo, ʻo nā kiʻi kālai ʻia e koʻo ana i ia pā, he mau kiʻi o Kahahana me Kekuapoiʻulaokalani. He waihona paʻa ʻīnaʻi ko lāua mau waha hāmama. He ʻano mea hoʻohilahila kēia iā Kahahana a me kāna wahine. Ma o nei mau kiʻi hilahila o lāua e mau ai ko lāua moʻolelo he mau aliʻi lilo i mea lawelawe no kā ka lanakila mea ʻai.
Ua lilo kēia pā kiʻi i mea hailona ia i ʻumi makahiki ma hope o ko Kahekili naʻi ʻana ma luna o Kahahana. Ia wā nō i naʻi ai ke aliʻi no Hawaiʻi mokupuni, ʻo ia hoʻi ʻo Kamehameha i nā mokupuni ʻo Maui, Oʻahu me Molokaʻi, a lilo hoʻi ia pā kiʻi iā ia. Na Ke Kamāliʻi Wahine ʻo Ruth Keʻelikōlani, he mamo na Kamehameha, i makana aku i nei pā kiʻi i ka Hale Hōʻikeʻike ʻo Bīhopa.
Ma Hawaiʻi nei, he maʻamau kēia ʻano mea hoʻohilahila i ke eo a hoʻohanohano i ka lanakila, e like me kēia pā kiʻi nei. Aia nō he ʻano mea like hou aku e hōʻikeʻike ʻia nei ma ka Hale Hawaiʻi, he ipu kuha ia me ka hoʻopaʻa ʻia ʻo nā niho kuʻi o ka mea eo i ka mea lanakila.