Ko Lili’uokalani Kīkā
Ua hānai a a‘o ‘ia ho‘i ‘o Lili‘uokalani ma nā ‘ano loina kahiko o ka Hawai‘i a ma ka ‘ao‘ao Haole kekahi. Ua pa‘a ka ‘ōlelo Hawai‘i me ka ‘ōlelo Pelekānia iā ia, a ua ‘olu‘olu ‘o ia i ke ‘ano o ka nohona Hawai‘i me ka nohona Haole nō ho‘i.
I ko Lili‘uokalani wā kamali‘i, ua a‘o ‘ia ‘o ia i nā ‘ano hanana kūpono no ia ‘ano kūlana papa ali‘i. Ma ‘Europa a me ‘Amelika Hui Pū ‘Ia, he mea ma‘amau ke a‘o ‘ana o nā wāhine hiehie i ke mele. ‘O ia ka mea i paipai aku iā Lili‘uokalani e hō‘ike pono aku i kona kālena lua ‘ole ma ia mea he mele. Ua ho‘okani aku ‘o ia i nā pila o ka Haole, ‘o kekahi ho‘i, ‘o ia ka piano, i hiki iā ia ke haku a ho‘okani nō ho‘i i kāna mau mele. Ua haku maoli nō ‘o ia ma ka ‘ōlelo Hawai‘i a me ka ma‘alahi ‘o ia i ho‘ohui ai i nā ‘ano loina o nā ‘ao‘ao ‘elua.
‘O kāna mele kaulana lua ‘ole i haku ai ‘o ia ho‘i ke mele ‘o Aloha ‘Oe. Wahi a ka lohe, ua haku ‘o ia i ia mele me ka ho‘okani pū ‘ana i kēia kīkā i ka makahiki ‘umikumamāwalu kanahikukumamāwalu, ma hope o kāna ‘ike maka ‘ana i ka hā‘awi aloha ‘ana o nā huapala ma Maunawili, O‘ahu. He mele kēia i piha i nā hua ‘ōlelo Hawai‘i me nā hua ‘ōlelo Pelekānia, e puana ana i ke aloha ma waena o kēia mau kānaka ‘elua i ‘ike ‘ia ma Maunawili.
I nā makahiki o ke kenekulia iwakālua, hīmeni pinepine ‘ia nei puana i mele e hō‘ike aku ai i ke aloha i ka ha‘alele ‘ana o kekahi. I kēia mau lā, ho‘okani ka Hui Pāna Ali‘i Hawai‘i i nei mele ma ka uapo o ke awa o Honolulu i mea e hā‘awi ai i ke aloha i ka ha‘alele ‘ana o nā moku nui.
Nui hou aku nā kānaka Hawai‘i i makemake i nā ‘ano pila a me nā kaila mele o nā ‘ano lāhui kanaka no waho a‘e o Hawai‘i. ‘O ke kīkā, he pila ho‘i ia no Sepania mai, ‘o ia ho‘i kekahi o nā pila mai nā ‘āina ‘ē mai. Mai nā makahiki o ke kenekulia ‘umikumamāiwa, ua lilo ia pila i pila ma‘amau i ka ho‘ohana ‘ia ma ka ho‘okani mele Hawai‘i. He kia ho‘omana‘o kēia wahi kīkā o Lili‘uokalani no kona ‘ano he kanaka paipai i ka ho‘okomo ‘ana i kēia ‘ano pila i ka ho‘okani ma‘amau ‘ana i nā mele Hawai‘i a hiki i kēia lā.